اسامی سور قرآنباید بررسی و تحقیقی به عمل آید که چرا هر سوره ای در قرآن به نام و یا نامهای ویژهای اختصاص و شهرت یافته است فهرست مندرجات۱.۱ - اسامی سوره حمد ۲ - وجه تسمیه سور ۳ - نامگذاری سور ۳.۱ - دیدگاه سیوطی ۳.۲ - دیدگاه علامه طباطبایی ۴ - پانویس ۵ - منبع ۱ - اسامی سوربسيارى از سورههاى قرآن کریم داراى يک عنوان و اسمند و تعدادى ديگر دو يا چند نام دارند; مثلا برخى از سورههايى که دو نام دارند، عبارتند از: حم عسق شوری; جاثیه الشریعة; قتال، محمد; الرحمن، عروس القرآن. سورههايى که سه نام دارند: مائده، العقود، المنقذه; غافر، الطول، المؤمن. نمونهاى از سورههايى که براى آنها چندين نام ذکر گرديدهاست: براءة، التوبة، الفاضحه، الحافره. جلال الدین سیوطی براى اين سوره بيش از ده اسم ذکر کرده است. [۱]
الاتقان، ج۱، ص۱۷۲ و۱۷۳.
۱.۱ - اسامی سوره حمدبراى سوره مبارکه «حمد» بيش از بيست نام به شرح ذيل ذکر کردهاند: الحمد، فاتحة الکتاب، ام الکتاب، فاتحة القرآن، ام القرآن، القرآن العظیم، السبع المثانی، الوافیه، الکنز، الکافیة، الاساس، النور، الشکر، الحمد الاولی، الحمد القصری، الراقیه، الشفاء، الشافیه، الصلوة، الدعاء، السؤال، المناجاة و التفویض [۲]
ر.ک: همان، ص۱۶۷-۱۷۱، با تفصيل کامل آيات; پژوهشى در تاريخ قرآن، ص ۱۰۰; البرهان، ج۱، ص۳۶۷.
۲ - وجه تسمیه سوردر تسميه و نامگذارى سورههاى قرآن جهات مختلفى مورد نظر بوده است. ۱. نامگذارى به اعتبار موضوعى که سوره از آن بحث مىکند: مثل سوره نساء، حج، توحید، انبیاء، احزاب، مؤمنون، منافقون و کافرون. ۲. نامگذارى سورهها به نام پیامبران يا اشخاصى که داستان آنها در سورهها آمدهاست; مثل سورههاى نوح، هود، ابراهیم، یونس، یوسف، سلیمان، محمد ص، لقمان، مریم، آل عمران، مؤمن و کهف. ۳. نامگذارى سورهها به اعتبار حروف مقطعهاى که در اول سوره وجود دارد: مثل سورههاى ق، ص، یس و طه. ۴. نامگذارى سورهها به نام بعضى از حيوانات که در هر مورد ويژگى خاصى مورد نظر بوده است: نظير سورههاى بقره، نحل، نمل و عنکبوت. ۵. نامگذارى سوره بر اساس مهمترين قسمت سوره: مانند سورههاى جمعه، فتح، واقعه، حدید و مطففین. ۶. نامگذارى بر اساس اولين نامى که در سوره به آن سوگند خورده شدهاست: مانند سورههاى الفجر، الشمس، الضحی، التین و العادیات. به طور کلى مىتوان گفت معيار عمده در نامگذارى، مهمترين موضوعى بوده است که در سوره مطرح شده و يا جالبترين چيزى که در سوره محور آيات قرار گرفته است. ۳ - نامگذارى سوربرخى بر اين عقيدهاند که نامگذارى سورهها توقیفی است; به اين معنا که تنها بايد از جانب پیامبر صورت گرفته باشد و ديگران مجاز به تعيين نام براى سورههاى قرآن نيستند. ۳.۱ - دیدگاه سیوطیسیوطی میگوید: در بسيارى از سورهها که داستان انبیا و يا داستان اقوام مختلف وجودداشته، سوره به نام آنها نام گرفتهاست! ولى در قرآن سورهاى به نام «موسی» يا «آدم» وجود ندارد، با آن که نام موسى و داستان آن حضرت به صورت گسترده در قرآن ذکر شده است. تا آن جا که بعضى گفتهاند همه قرآن در مورد حضرت موسى است! داستان حضرت آدم نيز در سورههاى متعدد آمده است. همين امر نشان مىدهد که نامگذارى توقيفى بوده و گرنه شايسته بود مسلمانان يکى از سورههاى طه، قصص و اعراف را، که داستان حضرت موسى در آنها به صورت مفصل آمده، به نام آن حضرت نامگذارى کنند. [۳]
الاتقان، ج۱، ص۱۷۸.
[۴]
البرهان، ج۱، ص۳۶۸ و ۳۶۹.
۳.۲ - دیدگاه علامه طباطباییعلامه طباطبائى معتقد است روشهاى نامگذارى سورهها، توقيفى بودن آنها را نفى مىکند. بسيارى از اين نامها در عصر پيامبر در اثر کثرت استعمال تعين پيداکردهاند و هيچ گونه توقيف شرعى ندارند. [۵]
ر.ک: قرآن در اسلام، ص۲۱۹.
۴ - پانویس
۵ - منبعسایت حوزه با تلخیص رده‌های این صفحه : اسامی آیات و سور | قرآن شناسی
|